17 Νοεμβρίου

Στην δική μου την περίπτωση μπορεί κανείς να σκεφθεί 3 κύκλους, έναν εσωτερικό Α, ύστερα τον Β, ύστερα τον Γ. Ο πυρήνας Α εξηγεί στον Β γιατί αυτός ο άνθρωπος πρέπει να βασανίζεται και να δυσπιστεί στον εαυτό του, γιατί πρέπει να παραιτείται (δεν είναι παραίτηση, αυτό θα ήταν πολύ βαρύ, είναι μόνο ένα πρέπει να παραιτείται) γιατί δεν επιτρέπεται να ζει. (Δεν ήταν π.χ. ο Διογένης υπό αυτή την έννοια βαριά άρρωστος; Ποιος από εμάς δεν θα ήταν ευτυχής υπό το επιτέλους μια φορά πάνω του αστραφτερό βλέμμα του Αλέξανδρου; Ο Διογένης όμως τον παρακάλεσε απεγνωσμένα, να μην του κρύβει τον ήλιο, εκείνον τον τρομερό, ελληνικό, απαράλλαχτα καυτό ήλιο που σε τρελαίνει. Εκείνο το βαρέλι ήταν γεμάτο φαντάσματα.) Στον Γ, τον άνθρωπο που πράττει δεν εξηγείται τίποτα πια, εκείνον τον διατάζει απλώς ο Β. Ο Γ πράττει υπό αυστηρότατη πίεση, ιδρώνοντας από φόβο (υπάρχει τέτοιος ιδρώτας απ’ τον φόβο που σε πιάνει στο μέτωπο, στο μάγουλο, στον κρόταφο, στο τριχωτό της κεφαλής, εν ολίγοις γύρω γύρω σ’ ολόκληρο το κρανίο; Με τον Γ έτσι είναι). Ο Γ πράττει λοιπόν περισσότερο από φόβο, παρά από κατανόηση, εμπιστεύεται, πιστεύει ότι ο Α εξηγεί τα πάντα στον Β και ότι ο Β τα έχει κατανοήσει όλα και τα έχει μεταφέρει σωστά. 

Φραντς Κάφκα, επιστολή στην Μίλενα Γέσενσκα, 17 Νοεμβρίου 1920